Już w pierwszych dniach życia można dostrzec u noworodka niepokojące objawy, które wymagają konsultacji lekarza – specjalisty, np. neurologa, kardiologa. Nie oznacza to że występowanie poniższych objawów musi oznaczać konkretne zaburzenie, natomiast powinno by skonsultowane z dobrym specjalistą: neurologiem, fizjoterapeutą który oceni napięcie mięśniowe i pozycje ciała dziecka.

Najbardziej zagrożone są dzieci urodzone przedwcześnie – u wcześniaków odnotowuje się nierzadko symptomy dziecięcego porażenia mózgowego. Na co zwracać uwagę i jakie objawy winny cię zaalarmować? Poznaj 10 niepokojących sygnałów!

Mało punktów w skali Apgar

Jeżeli twoje dziecko o porodzie dostało mniej niż siedem punktów w skali Apgar, powinno być uważniej obserwowane przez lekarzy i przez was – rodziców. W razie, gdyby maluch dostał maksymalną liczbę punktów, czyli dziesięć, także należy go obserwować, nie w celu doszukiwania się choroby, lecz by móc szybko zareagować i pokazać malucha pediatrze.

Sposób układania się dziecka

Zwracajcie uwagę na sposób leżenia pociechy, jak się układa w łóżeczku lub w wózku – czy wygina się nienaturalnie w prawą, czy lewą stronę. Ta asymetria może wynikać z ułożenia dziecka w macicy, lecz jeśliby się utrzymywała przez kilka tygodni po porodzie, należy skonsultować się z neurologiem.

Drżenie rąk i nóg

U noworodków można spotkać się z drżącymi rączkami i nóżkami, które mogą stanowić objaw niedojrzałości układu nerwowego i zwykle same po jakimś czasie ustępują. Jednak zawsze powinien obejrzeć je neurolog i zdiagnozować – czy drżenie utrzymuje się w normie rozwojowej, czy jest symptomem chorobowym.

Osowiałość, apatyczność

Jeżeli zauważysz, że maluszek jest stale senny, trudno go dobudzić na karmienie, wykazuje się osowiałością albo odwrotnie jest bardzo krzykliwy, rozdrażniony i płaczliwy – wybierz się do lekarza.

Brzydki stolec

Na pieluszce dostrzegłaś krew, śluz – może to świadczyć o infekcji, zatruciu pokarmowym. Ostry zapach stolca również winien zwrócić twoją uwagę. Koniecznie idź do pediatry, a do czasu badania często podawaj dziecku pierś, unikniesz w ten sposób odwodnienia.

Prężenie się

Maluszek podkurcza i prostuje nóżki, głośno płacze, jego brzuszek jest twardy i napięty, mały człowiek sprawia wrażenie obolałego. Objawy wskazują na kolkę – jeżeli domowe sposoby (noszenie w pozycji na lotnika, czyli brzuszkiem do twego przedramienia, delikatne masowanie brzuszka, przykładanie ciepłej, ogrzanej pieluszki) zawodzą, skontaktuj się z lekarzem. Być może zleci specjalistyczne badania i wykluczy poważniejsze choroby.

Wiotkość lub zbyt duże napięcie

Jeśli maluszek nie lubi zabiegów pielęgnacyjnych, a na dotyk reaguje płaczem i protestem lub jest wiotki, jakby przelewa się przez ręce, może to świadczyć o problemach ze wzmożonym lub zbyt słabym napięciem mięśniowym.

Główka w jedną stronę

Twoja pociecha zwykle trzyma główkę skierowaną w tę samą stronę, nie przekręca jej, koniecznie skontaktuj się z lekarzem, by postawił diagnozę, co dolega twemu dziecku.

Ropiejące, łzawiące oczy

Maluszkowi ropieją oczy, powieki są podpuchniete, a po drzemce trudno je dziecku otworzyć z powodu dużej wydzieliny ropnej, idź do okulisty. Podobne objawy wskazują m.in. na zapalenie spojówek, zatkanie kanalików łzowych, co wymagać będzie kolejnych zabiegów okulistycznych.

Brak odruchów

Noworodki przychodzą na świat z wrodzonymi odruchami, które po upływie kilku, kilkunastu tygodni zanikają. Podczas badania w szpitalu bezpośrednio po porodzie pediatrzy i neonatolodzy sprawdzają, czy występują one u maluszka. Sama w domu możesz także sprawdzić niektóre interakcje twojego dziecka, m.in. odruchy ssania, szukania, połykania – dziecko pogłaskane po policzku, natychmiast odwróci główkę w tę stronę i otworzy usta w poszukiwaniu jedzenia). Odruch Moro, zwany też odruchem obejmowania, polega na wyciągnięciu ramion i rozwarciu rączek dziecka w odpoiedzi na gwałtowne zmiany położenia ciała dziecka, hałas, ostry dźwięk. Odruch chwytny rąk i stóp – po włożeniu palca w dłoń noworodka zaciśnie on paluszki tak mocno, że można go niemal unieść. Stąpanie lub inaczej chód automatyczny to rodzaj odruchu, w którym maluszek trzymany pod pachy po dotknięciu stopami podłoże wykonuje naprzemienny ruch nogami, jakby próbował chodzić. Brak wymienionych odruchów oraz innych mogą wskazywać na różne problemy neurologiczne, które należy skonsultować z neurologiem, wykonać specjalistyczne badania, np. USG przezciemiączkowe i rozpocząć rehabilitację malucha.

Sprawdzanie odruchów to jeden z elementów badania pediatrycznego tuż po porodzie, a także w pierwszych miesiącach życia dziecka w gabinecie pediatry. Niektóre z nich, takie jak przebieranie nóżkami, są dla rodziców fascynujące.

Odruchy noworodka:

–odruch ssania – zapewnia on utrzymanie i rozwój funkcji pokarmowych; u dzieci zdrowych najsilniejszy jest ok.2 godz. po urodzeniu, nie stymulowany zanika w 5 dobie życia; ‰

– odruch połykania – wiąże się z odruchem ssania, sprawny – jest zaczątkiem tzw. pionizacji języka, czyli kształtowania się w późniejszym czasie dojrzałego odruchu połykania. Widok mocno śliniących się dzieci nie jest wcale rzadki, zwłaszcza w żłobkach czy nawet jeszcze w przedszkolach. To „efekt” zaburzonej pionizacji języka, której często towarzyszy kształtująca się wada zgryzu w wieku późniejszym. ‰ 

– odruch szukania – dotknięcie okolicy ust: warg, języka, skóry policzków, powoduje otwarcie ust dziecka, wysunięcie języka i skierowanie główki w kierunku bodźca. Odruch pozwala odnaleźć pierś mamy. Jest bardzo wyraźny, gdy dziecko jest głodne. Bywa słaby po karmieniu. Zanika stopniowo po upływie trzeciego miesiąca życia.

– odruch połykania – wiąże się z odruchem ssania, sprawny – jest zaczątkiem tzw. pionizacji języka, czyli kształtowania się w późniejszym czasie dojrzałego odruchu połykania. Widok mocno śliniących się dzieci nie jest wcale rzadki, zwłaszcza w żłobkach czy nawet jeszcze w przedszkolach. To „efekt” zaburzonej pionizacji języka, której często towarzyszy kształtująca się wada zgryzu w wieku późniejszym.

– ‰ odruch wypychania–język wypycha wszystko,co nie jest pokarmem; ‰

– odruch lizania (wysuwania języka) przy bodzcowaniu środka czerwieni warg; ‰

– odruch kąsania -trwać powinien tak długo, jak trwa bodziec, zbyt silny, czyli wygórowany, uniemożliwia karmienie piersią, blokuje powstanie odruchu żucia i gaworzenie, powinien wygasnąć ok. 4-5 m-ca życia, zbyt długo utrzymujący się jest niepokojącym sygnałem; ‰

– odruch zwracania -jest swoistą obroną krtani przed zakrztuszeniem się czy zachłyśnięciem, zbyt mocny uniemożliwia karmienie, za słaby nie spełnia swojej funkcji; ‰

– odruch żuchwowy– decyduje o sprawności mięsni żuchwy na początku przy odruchu ssania, potem żucia i mowy,

– odruch chwytny – dziecko na dotknięcie wnętrza dłoni reaguje zaciśnięciem piąstki i jednoczesnym zgięciem ramienia. Odruch jest tak silny, że umożliwia podniesienie tułowia dziecka (nie wolno tego robić samodzielnie!). Podobna reakcja występuje na stopach. Odruch chwytny rąk zanika około 4. miesiąca, stóp trwa właściwie do rozpoczęcia chodzenia.

– odruch Moro – nazywany jest czasem odruchem obejmowania. Wykształca się w 7. miesiącu ciąży, dlatego nie ma go u młodszych wcześniaków. Jest prawdopodobnie pozostałością pierwotnego odruchu chwytania matki w chwili niebezpieczeństwa. Może go wywołać np. gwałtowny ruch, głośny dźwięk, szybkie uniesienie ud i pośladków dziecka. Składa się z dwóch faz. Najpierw dziecko gwałtownie rozrzuca na boki ręce z wyprostowanymi palcami, jednocześnie prostuje trochę nogi. W tym czasie na jego twarzy maluje się zaskoczenie, strach. W drugiej fazie, która następuje od razu po pierwszej, dziecko szybko zgina ramiona i przyciąga je do klatki piersiowej. Cały odruch trwa około 2 sekund. Jest bardzo ważny, bo jego brak lub zbyt długie utrzymywanie się, są niepokojącym sygnałem. Odruch Moro znika po 4. miesiącu.

– odruch cofania – polega na gwałtownym cofnięciu nogi po lekkim podrażnieniu stopy. Prawie zawsze jest obecny u noworodka. Szybko zanika.

– odruch podparcia i chodu – lekarz, trzymając dziecko w pozycji pionowej, pod pachy, dotyka jego nóżkami podłoża. Malec automatycznie napina nogi i naprzemiennie porusza nimi, jakby chciał iść. Wcześniaki stąpają na palcach. Niemowlę nie jest w stanie samodzielnie stać ani chodzić, ale podtrzymywanie go ułatwia mu pozornie chodzenie. Odruch ten jednak nie ma nic wspólnego z właściwym chodzeniem. Zanika w ciągu kilku miesięcy. Dziecko musi się uczyć na nowo chodzić pod koniec okresu niemowlęcego.

– odruch Babińskiego – podrażnienie skóry na podeszwie stopy dziecka, na jej bocznej powierzchni powoduje odruchowe wyprostowanie dużego palca i zgięcie w kierunku grzbietu stopy. U dorosłych i starszych dzieci odruch ten świadczy o poważnych nieprawidłowościach, ale u niemowląt jest naturalnym zjawiskiem. Pojawia się zwykle w 2-3 tygodniu życia (nie zawsze jest obecny tuż po porodzie) i zanika w okolicy pierwszych urodzin.

– odruch skrzyżowanego prostowania – gdy lekarz jedną z nóżek dziecka delikatnie wyprostuje i podrażni podeszwę stopy, niemowlę zgina drugą nogę w kolanie, następnie ją prostuje i stopą dotyka drażnionej jakby się chciał obronić przed dotykiem. Odruch zanika w 2. miesiącu życia dziecka.

– odruch skręcania tułowia – przez pierwsze pół roku życia dziecka pogłaskanie go z boku tułowia wywołuje skręcenie w drażnioną stronę.

– objaw lalki – skręcenie główki dziecka na bok sprawia, że jego oczy poruszają się w przeciwną stronę. Objaw ten znika po 10. dniu życia dziecka.

Wydaje się, że malec rwie się do chodzenia. Odruchy są dowodem prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka. Równie ważne jak ich pojawienie się, jest także zanikanie we właściwym czasie.

Przetrwałe odruchy pierwotne:

Odruchy pierwotne są to automatyczne, mimowolne, stereotypowe reakcje mięśni, będące odpowiedzią na bodziec sensoryczny. Pojawiają się już w życiu płodowym i są generowane z poziomu pnia mózgu. Reakcje te są niezbędne dla przetrwania niemowlęcia, w  pierwszych 12 miesiąca życia.

Ich obecność po ukończeniu pierwszego roku, negatywnie wpływa na optymalne funkcjonowanie na poziomie korowym. Przedłużająca się aktywność odruchów pierwotnych może hamować rozwój odruchów posturalnych, co uniemożliwia wykształcenie autonomicznej (podświadomej) kontroli postawy, równowagi, koordynacji i utrudnia prawidłowy rozwój.

Do odruchów pierwotnych zaliczmy m.in.:

– odruch Moro,

– TOB,

– ATOS,

– STOS,

– odruch grzbietowy Galanta,

– odruch chwytny,

– odruch ssania i szukania,

– odruch podeszwowy.

Skutkiem  obecności odruchu ATOS jest automatyczny wyprost ręki piszącej, po zwróceniu głowy w jej stronę. Dziecko nie może sterować ręką, napięte mięśnie przyczyniają się do nieprawidłowego nacisku ołówka na kartkę, oraz do braku płynności ruchu pisarskiego, utrudniając koordynację oko-ręka. ATOS uniemożliwia niezależną pracę lewej i prawej strony ciała, przez co piszące dziecko przyjmuje charakterystyczną pozycję, przechylając się na bok. Skutkiem ATOS jest też nieprawidłowe wodzenie wzrokiem, co uniemożliwia poprawne czytanie. Dzieci z ATOS mają trudność z automatyzowaniem ruchów, co negatywnie odbija się na ortografii.

Odruchów pierwotnych jest wiele, ale tylko niektóre z nich wywierają istotny wpływ na rozwój i funkcjonowanie szkolne oraz społeczne.

Odruch MORO:

Pojawia się około 9 – 12 tygodnia życia płodowego, jest w pełni aktywny przy urodzeniu i powinien zostać wygaszony do 2 – 4 miesiąca życia dziecka.

Reakcję może wywołać nagły niespodziewany bodziec:

– Przedsionkowy – stymulacja błędnika poprzez zmianę pozycji głowy

– Słuchowy – nagły hałas

– Wzrokowy – nagła zmiana światła lub ruch w polu widzenia

– Dotykowy – ból, zmiana temperatury

– Węchowy – substancja gazowa.

Fizyczną reakcją na odruch Moro jest nagłe pobudzenie, szybkie wdechy, chwilowe zamarcie, po czym następuje wydech i często krzyk. Pobudzony zostaje autonomiczny układ nerwowy (współczulny) i uruchomiona biochemia organizmu odpowiedzialna za reakcję walka – ucieczka; zwiększone wydzielanie adrenaliny i kortyzolu, przyspieszona akcja serca, i ciśnienie krwi, płytkie, szybkie oddechy, zmiana zabarwienia skóry. Częste wydzielanie adrenaliny i kortyzolu prowadzi do wzrostu wrażliwości na bodźce, tak więc wzmaga częstość pojawiania się reakcji. Tworzy to błędne koło dla organizmu. Ponadto dochodzi do tzw. „wyczerpania nadnerczy”, co upośledza układ odpornościowy, powodując alergie.

Pierwotnie odruch Moro jest sygnałem alarmowym, który daje znać otoczeniu, że małe dziecko jest w niebezpieczeństwie. Starsze dzieci nie potrzebują tego mechanizmu.

Konsekwencje przetrwałego odruchu Moro:

– Problemy przedsionkowe – trudności z koordynacją i trzymaniem równowagi, podniesione napięcie mięśniowe, choroba lokomocyjna

– Nadwrażliwość na dotyk

– Problemy z układem okoruchowym i przetwarzaniem bodźców wzrokowych – brak właściwej selekcji bodźców, niewłaściwa reakcja źrenic na światło

– Problemy z odbiorem wrażeń słuchowych – nadwrażliwość słuchowa (nierozwinięty odruch strzemiączkowy), trudności z lokalizowaniem dźwięku, trudność z selekcją bodźców słuchowych

– Nierozwinięty odruch CO₂  (oddechy płytkie, szybkie, często, czasem podejrzenie astmy)

– Zmniejszona odporność na infekcje i działanie alergenów

– Rozpraszalność uwagi

Wtórne objawy psychologiczne przetrwałego Moro:

–  Niechęć do zmian

– Przesadzone reakcje: zmienne nastroje, problemy z przyjmowaniem krytyki

– Okresy wysokiej aktywności przeplatane z silnym zmęczeniem, wyczerpaniem

– Problemy z podejmowaniem decyzji

– Niskie poczucie własnej wartości

– Poczucie zagrożenia ze strony innych, potrzeba kontrolowania tego co się dzieje

– Radzenie sobie poprzez wycofanie (skrajna nieśmiałość, trudności w nawiązywaniu relacji) lub poprzez nadaktywność (pobudliwość, niezdolność do czytania mowy ciała innych)

Odruch Moro manifestuje się  w wielu zmysłach.

TONICZNY ODRUCH BŁĘDNIKOWY TOB

Wywoływany jest przez zmianę położenia głowy w przestrzeni. TOB w zgięciu wywołany jest przez ruch głowy do przodu, a TOB w wyproście przez odchyleniu głowy do tyłu. TOB w zgięciu pojawia się w 12 tygodniu życia płodowego, integruje między 3-4 m. ż. TOB w wyproście: pojawia się podczas porodu, a integruje stopniowo od 7 tygodnia do końca 3 roku życia. Jest pierwotną reakcją na grawitację.

Konsekwencje przetrwałego odruchu TOB:

– Zaburzenia równowagi

– Słaba orientacja kierunkowa i przestrzenna

– Trudności w uczeniu się pojęć abstrakcyjnych (matematyka)

– Zaburzenia napięcia mięśniowego

– Garbienie się (TOB w zgięciu) lub skłonność do chodzenia na palcach (TOB w wyproście)

– Szybkie męczenie przy wyciągnięciu rąk przed siebie

– Choroba lokomocyjna

– Problemy z percepcją wzrokową (brak konwergencji w punkcie bliży, efekt figura – tło, percepcja głębi)

– Problemy z oceną przestrzeni

– Trudności z przetwarzaniem sekwencyjnym

– Nieprawidłowe poczucie czasu

– Lęk wysokości

– Szybkie męczenie przy wyciągnięciu rąk przed siebie

– Problemy percepcji słuchowej

– Niska świadomość ciała

– Brak wyczucia dystansu, głębi i relacji w przestrzeni

ATOS Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny

Ten odruch wywoływany jest przy spontanicznym i pasywnym obrocie głowy w bok – następuje prostowanie kończyn tej strony ciała, w którą odwrócona jest głowa dziecka, i zginają się kończyny przeciwnej strony. Pojawia się w 18 tygodniu życia płodowego, integruje – do 4-6 miesiąca.

Konsekwencje przetrwałego odruchu ATOS:

– Trudności z przekraczaniem linii środkowej ciała

– Nieustalona lateralizacja

-Zaburzona umiejętność planowania motorycznego

-Brak integracji bilateralnej

-Zachwiania równowagi przy ruchach głowy w którąkolwiek stronę

-Ruchy jednostronne zamiast naprzemiennych (np. w czasie chodzenia, skakania itd.)

-Słabo rozwinięte ruchy wodzenia wzrokiem

-Brzydkie i wolne pismo

-Problemy z ortografią i gramatyką

-Trudności z wyrażaniem myśli na piśmieTrudności z percepcją wzrokową – szczególnie symetrycznych przedstawień kształtów

 SYMETRYCZNY TONICZNY ODRUCH SZYJNY STOS

Odruch jest aktywizowany w dwóch pozycjach: w reakcji na zgięcie głowy – zginają się ręce a prostują nogi, natomiast w reakcji na wyprost głowy – prostują się ręce a zginają nogi. Pojawia się pomiędzy 6 a 9 miesiącem życia i jest odruchem pomostowym pomiędzy odruchami pierwotnymi i postularnymi.

Konsekwencje przetrwałego odruchu STOS:

– Nieprawidłowa postawa, pochylona sylwetka podczas chodzenia, tzw. małpi chód,

– Układanie nóg w kształcie litery „W” podczas siedzenia

– Tendencja do garbienia się podczas siedzenia w ławce

– Zaburzona koordynacja ręce – oczy

– Syndrom niezdarnego dziecka

– Niechlujne jedzenie

– Trudności z widzeniem obuocznym,

– Wolne przepisywanie, szczególnie z tablicy

– Trudności z nauką pływania, szczególnie na brzuchu

– Zaburzenia uwagi.

ODRUCH GRZBIETOWY GALANTA 

Pojawia się w 20 tygodniu życia płodu a wygasza między 3-9 miesiącem życia dziecka.

Skutki przetrwania tego odruchu Galanta:

– Niepokój ruchowy

– Niska koncentracja

– Nadwrażliwość dotykowa

– Moczenie nocne powyżej 5 r. ż, a czasem zanieczyszczanie się

– Pamięć krótkotrwała

ODRUCH CHWYTNY

Pojawia się w 11 tygodniu życia płody a wygasza u 2-3 miesięcznych niemowląt.

Skutki przetrwałego odruchu chwytnego:

– Niezdolność do szybkich naprzemiennych ruchów palców

– Nadwrażliwość dotykowa

– Niską sprawność manualna

– Nieprawidłowy chwyt pisarski

– Zaburzenia artykulacji

ODRUCH SSANIA I SZUKANIA

Pojawia się w 24-28 tygodniem życia, wygaszony w 3,4 miesiącu życia dziecka

Skutkiem przetrwania tych odruchów:

– Trudności artykulacyjne

– Problemy z motoryką małą

– Stała stymulacja okolic ust

– Niedojrzały wzorzec połykania

– Nadwrażliwość okolic jamy ustanej