Jąkanie – jest jednym z bardziej przykrych zaburzeń mowy. Polega na przerywaniu toku mowy przez nieskoordynowane ruchy mięśni fonacyjnych, oddechowych i artykulacyjnych. Trudności mogą występować na początku lub w trakcie mówienia. W mowie jąkających się dochodzi do powtórzeń pojedynczych głosek, sylab, słów, części zdań.

Ponadto objawami niepłynności mówienia może być:

– przeciąganie głosek

– blokowanie

– pauzy

– poprawki

– zbyt szybkie mówienie

– zbyt wolne mówienie

– nierytmiczne mówienie

– unikanie trudnych słów, zastępowanie je innymi, łatwiejszymi

Wiele dzieci w okresie wczesnego dzieciństwa doświadcza niepłynności mówienia. Dzieje się tak, ponieważ u dziecka w okresie intensywnego rozwoju mowy w stosunkowo krótkim czasie znacznie poszerza się zakres słownictwa dziecka, które na dodatek opanowuje jeszcze różnorodne reguły gramatyczne i przez cały czas usprawnia się aparat artykulacyjny. Ten dynamiczny proces sprawia, że naturalne są sytuacje w których dziecko powtarza całe wyrazy, sylaby, poprawia się, mówi „yyyy”, „eeee”, stosuje nienapięte pauzy podczas poszukiwania słowa. Około80% dzieci przezwycięża ten problem. Rodzice nie powinni jednak go lekceważyć gdyż u pozostałych dzieci może ono przekształcić się w jąkanie wczesnodziecięce. Powinni udać się do specjalisty – logopedy po poradę.

Pełna diagnoza logopedyczna dziecka z objawami niepłynności mówienia obejmuje:

– ocenę objawów jąkania w mowie dziecka

– ogólną ocenę rozwoju mowy i sprawności językowe,

– obserwację zachowania dziecka i jego rodziców

– wywiad z rodzicami

– wywiad z dzieckiem

Podczas badania należy ustalić typ niepłynności, czas trwania momentów niepłynności, okoliczności występowania objawów zająknięć, reakcje i zachowania dziecka.

 

 Diagnozy jąkania nezlezy ocenić na podstawie  specjalistycznych  testów:

1. Kwestionariusz Cooperów do Oceny Jąkania (KCOJ, Chęciek 2001)
2. Kwestionariusz Niepłynności Mówienia i Logofobii (KNMiL, Tarkowski 2001)
3. Kwestionariusze wywiadów w sprawie jąkających się (Tarkowski 1992, Chęciek 2007)

Pacjent zostaje zakwalifikowany do terapii, gdy występują u niego objawy jąkania. Pierwsze zajęcia poświęcone na, na szczegółowe wyjaśnienie pacjentom i ich bliskim problemu jąkania, negatywnych uwarunkowań środowiskowych mających wpływ na płynność mówienia, błędnego postępowania wychowawczego rodziców w stosunku do swoich dzieci, w ogóle negatywnych relacji na pacjenta ze środowiskiem, także domowym. Następnie pacjent zostaje zapoznany z programem terapii oraz z podstawowymi zasadami mówienia (gestami płynności), które gdy stosuje konsekwentnie w mówieniu eliminują występowanie niepłynności.

Zasady te mówią, że:

 – tempo mówienia pacjenta powinno być zwolnione

– mówienie pacjenta powinno być płynne, realizowane na wydechu bez częstych, zbytecznych wdechów zakłócających płynny potok mówienia

– mówienie pacjenta powinno być śpiewne (nie monotonne i nie skandowane, intonacja powinna być melodyjna)

– w wypowiedziach pacjenta powinien być odpowiednio uregulowany proces oddychania (krótki wdech, realizacja dłuższych sekwencji słownych na jednym wydechu, bez częstych, zbytecznych wdechów, oddech brzuszno-przeponowy)

– wypowiedzi pacjenta powinny być pełne ( pełnozdaniowe, w których jest możliwe zastosowanie odpowiedniego procesu oddychania oraz techniki przeciąganego mówienia)

– mówienie pacjenta powinno być wyraziste (z odpowiednio miękkim i szerokim układem narządów mownych)

– pacjent na początku terapii „wspomaga” płynne, zwolnione i śpiewne mówienie parabolicznymi ruchami dłonią, a później palcem wskazującym wiodącej dłoni

– narządy mowne (np. wargi, język, podniebienie miękkie, struny głosowe) w czasie mówienia powinny się zwierać (zbliżać do siebie) delikatnie, ze zminimalizowanym napięciem ich mięśni

– początek mówienia powinien być skoordynowany w tym samym momencie z początkiem wydechu i początkiem parabolicznych ruchów dłonią (palcem wskazującym)

– należy stosować krótkie pauzy pomiędzy wypowiedziami na „zebranie” myśli oraz przygotowanie aparatu mowy do dalszych wypowiedzeń

– wskazane jest utrzymywanie  kontaktu wzrokowego za swoim rozmówcą

– unikanie mówienia zastępować zasadą, iż technikę płynnego, swobodnego, spontanicznego mówienia można osiągnąć poprzez hasło: „Mówić, mówić i jeszcze raz mówić.

Celem opanowania mówienia według powyższych gestów płynności należy stosować m.in. następujące ćwiczenia:   -ćwiczenia oddechowe

-ćwiczenia oddechowo – emisyjne (także podparcia oddechowego, utrwalanie toru oddechowego brzuszno-przeponowego)

– ćwiczenia płynnej realizacji połączeń samogłoskowych (na jednym pełnym wydechu, bez zwarć krtaniowych, głośno i szeptem przeciąganie samogłosek, w różnej tonacji, a także ćwiczenie bez zwarć krtaniowych połączeń samogłosek: aoueiy-aoueiy-aoueiy….

-ćwiczenia w mówieniu (terapeutyczne czytanie tekstu odpowiedniego dla wieku pacjenta, terapeutyczne dialogi – zadawanie pytań i odpowiadanie na pytania, terapeutyczne opowiadanie na temat ilustracji itp. – śpiewem, tzw. sposobem „pantomimicznym”, szeptem i mową głośną (tu: z kontrolą wzrokową na monitorze lub w lustrze, czterokrotnie tych samych wypowiedzi z próbą stosowania gestów płynności)

– ćwiczenia szerokiego i miękkiego otwierania i zamykania ust oraz warg

– śpiewanie piosenek, recytowanie ich szeptem, potem głośno (celem przeniesienia zjawisk melodyjnych i szeptanych na głośne mówienie)

– ćwiczenia delikatnego startu mowy.