Układ nerwowy człowieka nieprzerwanie odbiera informacje zmysłowe z otoczenia.

Każdy wie jak funkcjonują takie zmysły jak:  wzrok, słuch, węch, smak. Natomiast z posiadania pozostałych trzech zmysłów – zmysłu dotyku, równowagi i propriocepcji niemal nie zdajemy sobie sprawy. Jean Ayres, twórczyni integracji sensorycznej, odkryła ogromna rolę, jaką odgrywają te najwcześniej rozwijające się systemy zmysłowe.

ZMYSŁ DOTYKU służy nam do odbioru i różnicowania wrażeń czuciowych z powierzchni skóry.

ZMYSŁ RÓWNOWAGI (błędnik, zmysł równowagi) pozwala nam na odczuwanie zmian w trakcie ruchu i siły ziemskiej grawitacji.

ZMYSŁ PROPRIOCEPCJI, inaczej nazywany czuciem głębokim, umożliwia nam odczuwanie siebie np. ułożenie swoich rąk i nóg w przestrzeni.

INTEGRACJA SENSORYCZNA – w skrócie SI – to zdolność do odczuwania, rozumienia i organizowania informacji dostarczanych przez wszystkie zmysły z otoczenia do własnego organizmu. Pozwala segregować, porządkować i składać razem pojedyncze bodźce, tak aby mogły być użyte do celowego działania np. nabywania różnych umiejętności ruchowych, przyswajania wiedzy, opracowywania zachowań, tworzenia wyobrażeń itp. Teoria SI odwołuje się do wczesnych etapów rozwoju neurofizjologicznego dziecka, gdy zaczynają się kształtować układy zmysłów. Prawidłowy rozwój zmysłów, zarówno organów jak i percepcji sensorycznej, stanowi niezbędny warunek dobrego samopoczucia dziecka, zachowania i nabywania różnych umiejętności bez dysfunkcji i zaburzeń. Adekwatna integracja sensoryczna jest podstawą uczenia się. Procesy percepcyjne i ich konsekwencje (słyszenie, widzenie, mowa, czytanie, pisanie) zależne są od procesów integracji w zakresie podstawowych systemów zmysłowych. Kiedy wszystkie procesy integracyjne przebiegają prawidłowo i kiedy wrażenia są sprawnie organizowane nadpowiednich poziomach systemu nerwowego, to rozwój ruchowy, poznawczy i emocjonalny dziecka postępuje bez zakłóceń. Do końcowych „produktów” rozwoju procesów integracji sensorycznej można zaliczyć: zdolność do koncentracji uwagi, samoakceptację i samokontrolę, zdolność do szeroko rozumianego uczenia się, w tym również do nabywania umiejętności szkolnych – czytania, pisania, liczenia. Odpowiednia stymulacja dziecka we wczesnym rozwoju zapobiega w przyszłości powstawaniu zaburzeń w zakresie rozwoju na wielu jego płaszczyznach.

Diagnozować można już dzieci w okresie niemowlęcym. Ważny jest dokładny wywiad z rodzicami, szczegółowa obserwacja, ale najczęściej to rodzice zauważają różnice między dzieckiem i jego rówieśnikami. Zdarza się, iż rodzice tłumaczą problemy dziecka swoimi problemami w dzieciństwie i czekają, aż dziecko samo z nich „wyrośnie”.

Dzieci ujawniają problemy z integracją sensoryczną w różnym wieku. Wszystkie dzieci czasami reagują na stres płaczem i wybuchami złości, lecz intensywność i częstotliwość tych zachowań jest jakościowo różna u dzieci z problemami integrowania informacji sensorycznych. Niemowlęta mogą obawiać się ruchu i/lub wzbraniać się przed trzymaniem lub tuleniem. Dzieci w wieku przedszkolnym mogą nie brać udziałuw celowych, opartych na współdziałaniu zabawach. Jedzenie, ubieranie się oraz rozwój sprawności w zakresie dużej i małej motoryki, czyli sprawności i umiejętności ruchowych, też może być opóźniony. Dziecko w wieku szkolnym może mieć trudności w pisaniu, wyobrażaniu sobie poszczególnych etapów podczas gier, w organizacji zajęć szkolnych i spontanicznej współpracy z rówieśnikami. Nieumiejętność organizowania zajęć szkolnych i problemy z przechodzeniem jakichkolwiek zmian powodują frustrację i przyczyniają się do obniżenia poczucia własnej wartości. Problemy w zakresie integracji sensorycznej mają swoje następstwa w okresie dojrzewania oraz w dorosłym życiu. Jeżeli występuje zespół zachowań obejmujących sferę społeczną, motoryczną oraz poznawczą, to jest to poważne wskazanie do dokonania oceny procesów integracji sensorycznej i istnieje potrzeba podjęcia interwencji terapeutycznej.

ĆWICZENIA SI:

Układ dotykowy:

 – „Dotykowe pudełko”:

weź pudełko po butach lub poszewkę na poduszkę, umieść w środku różne przedmioty, po czym poproś dziecko, by wkładając rękę do pudełka spróbowało zgadnąć, jakiego przedmiotu dotyka

– zabawa w kąpieli:

– zachęcaj dziecko do używania podczas kąpieli różnych rodzajów gąbek, mydeł i ręczników. Zaproponuj maluchowi myjki o różnych fakturach, gąbki o odmiennych kształtach, możesz też dodac do kąpieli odrobinę krochmalu z mąki ziemniaczanej

– „Naleśnik”: ciasno zroluj dziecko w koc, bawiąc się w smarowanie i zawijanie naleśnika

– wspólne gotowanie: stwarzaj dziecku jak najwięcej okazji do wspólnego gotowania, mieszania, ugniatania różnego rodzaju ciast itp.

– degustacja: zachęcaj dziecko do próbowania nowych potraw, o różnych smakach i konsystencji

– malowanie dłońmi, stopami: farbę przeznaczoną do malowania palcami możesz zmieszać z innymi materiałami, np. kaszą, piaskiem, ryżem itp. Stwórzcie też własną „farbę” z kisielu, galaretki czy pianki do golenia

Układ przedsionkowy (odpowiedzialny m.in. za ruch i równowagę, napięcie mięśniowe, koordynację):

– skakanie na piłce: wspólne zabawy na dużej nadmuchiwanej piłce, na której maluch będzie mógł usiąść i skakać

– tor przeszkód: stwórzcie wspólnie tor przeszkód, taki który będzie wymagał od dziecka pełzania, skakania, wspinania, turlania, celowania itp.

– huśtawki: bujajcie się razem na różnego rodzaju huśtawkach (podwieszanych, wahadłowych, wiszących oponach)

– turlanie: turlajcie się razem na kocyku, a latem z niewielkiej trawiastej górki

– bieganie: przypomnij sobie zabawę w berka; ścigajcie się, rozegrajcie mecz piłki nożnej czy koszykówki

– skakanie: zachęcaj dziecko do zeskakiwania z niewielkiego podwyższenia (np. pierwszego stopnia schodów), wskakiwania na oznaczone pole, grę w klasy, zabawę skakanką

– bujanie w kocyku: dzieko kładzie się na rozłożonym dużym kocu, a dwie dorosłe osoby delikatnie bujają go na boki

Układ proprioceptywny (tzw. czucie głębokie, dostarcza wrażeń z mięśni i stawów):

– siłowanie: usiądź na podłodze i powiedz dziecku „Spotkałeś na swojej drodze ogromny kamień, spróbuj go przepchnąć”

– ciągnięcie: pozwól dziecku pchać wózek z zakupami czy spacerówkę

– machanie i odbijanie: zachęcaj dziecko do zabawy rakietą tenisową, do badmingtona itp.

 – chodzenie tyłem

– zabawa w „taczkę”: dziecko opiera dłonie o podłogę, a Ty chwyć je za uda i prowadź niczym taczkę

– nalewanie i przesypywanie: pozwól dziecku na eksperymenty, niech przelewa płyny z kubeczka do kubeczka, przez lejek, a łyżeczką niech przesypuje drobne materiały (ryż, kaszę) do pojemników różnej wielkości i kształtu